Ngày Toán học Quốc tế 2025 đã diễn ra vào ngày 13/03/2025, mang đến những góc nhìn sâu sắc về sự giao thoa giữa toán học, nghệ thuật và sáng tạo. Không chỉ dừng lại ở những con số và công thức, toán học đã và đang trở thành một công cụ mạnh mẽ giúp con người khám phá thế giới theo những cách thức mới mẻ, từ nghệ thuật thị giác, triết học đến trí tuệ nhân tạo.
Sự kiện Ngày Toán học Quốc tế 2025 do Trung tâm Nghiên cứu và Đào tạo toán học quốc tế, Viện Toán học (Viện Hàn lâm KHCNVN) phối hợp với Trung tâm Dữ liệu và Thông tin Khoa học (Viện Hàn lâm KHCNVN) và Trường Đại học Khoa học và Công nghệ Hà Nội (USTH) tổ chức. Với sự tham gia của nhiều nhà khoa học, chuyên gia trong và ngoài nước, buổi tọa đàm và các bài giảng đại chúng đã mở ra những cuộc thảo luận thú vị, làm nổi bật vai trò của toán học trong việc định hình tư duy và sáng tạo.
Về phía khách mời, sự kiện có sự tham dự của ông Jonathan Baker – Trưởng đại diện UNESCO tại Việt Nam, ông Denis Fourmeau – Tham tán khoa học Đại sứ quán Pháp tại Việt Nam, Ông. Nguyễn Quân – Nguyên Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ, TS. Nguyễn Thị Thanh Hà – Phó vụ trưởng, Vụ Khoa học Xã hội, Nhân văn và Tự nhiên, Bộ Khoa học và Công nghệ, GS. Vũ Hoàng Linh – Hiệu trưởng Trường ĐH Khoa học tự nhiên, Đại học Quốc gia Hà Nội, GS. Đoàn Thái Sơn – Viện trưởng Viện Toán học, GS. Ngô Việt Trung – Nguyên Viện trưởng Viện Toán học.
Về phía Ban Tổ chức, có sự đại diện của PGS. Phan Thị Hà Dương – Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu và Đào tạo Toán học Quốc tế, Viện Toán học, PGS. Trần Đình Phong – Phó Hiệu trưởng, Trường ĐH Khoa học và Công nghệ Hà Nội (USTH), ThS. Nguyễn Thị Vân Nga – Giám đốc Trung tâm Dữ liệu và Thông tin Khoa học.
Những phát biểu khai mạc đầy cảm hứng
Mở đầu sự kiện, PGS. Phan Thị Hà Dương đã có bài phát biểu đầy cảm hứng về mối liên hệ giữa toán học và sáng tạo. Bà nhắc đến nhà toán học June Huh – người Hàn đầu tiên giành Huy chương Fields năm 2022 – từng mong muốn trở thành nhà văn. Từ đây, bà muốn gợi mở một vấn đề sâu sắc hơn: liệu toán học và nghệ thuật có thể tồn tại trong nhau hay không. Bà kỳ vọng buổi tọa đàm sẽ giúp người tham dự cảm nhận được tính nghệ thuật trong toán học và những tiềm năng sáng tạo vô tận của nó.
Tiếp nối chương trình, ông Jonathan Baker đã chia sẻ góc nhìn của mình về vai trò của toán học trong sự phát triển bền vững. Ông nhấn mạnh rằng UNESCO đánh giá cao vai trò của toán học trong việc thúc đẩy đổi mới khoa học và hợp tác liên ngành. UNESCO ghi nhận nỗ lực của Việt Nam trong phát triển khoa học cơ bản, đặc biệt là việc thành lập các trung tâm khoa học được UNESCO bảo trợ từ năm 2017. Việt Nam là một trong tám quốc gia tại châu Á – Thái Bình Dương có các trung tâm này, đóng vai trò quan trọng trong nghiên cứu, tư vấn chính sách khoa học và giáo dục. UNESCO tin rằng Việt Nam đang định vị mình là quốc gia dẫn đầu về nghiên cứu và đổi mới sáng tạo trong khu vực. UNESCO cam kết tiếp tục đồng hành, hỗ trợ sự phát triển khoa học của Việt Nam.
Khép lại phần phát biểu, GS. Đoàn Thái Sơn, Viện trưởng Viện Toán học bày tỏ hy vọng rằng Ngày Toán học Quốc tế 2025 sẽ mang đến những trải nghiệm ý nghĩa, giúp người tham dự khám phá vẻ đẹp của toán học và những ứng dụng sáng tạo của nó trong nhiều lĩnh vực.
Hai bài giảng đại chúng – Khi toán học soi sáng nghệ thuật và sáng tạo
Sau phần khai mạc, hai bài giảng đại chúng đã mang đến những góc nhìn mới về cách toán học ảnh hưởng đến nghệ thuật và tư duy sáng tạo.
Bài giảng đầu tiên của GS. Trần Văn Tấn – Trường ĐH Sư phạm Hà Nội – tập trung vào ứng dụng của toán học trong nghệ thuật thị giác. Ông trình bày cách các nguyên lý toán học như hình học, đối xứng và phép biến đổi được áp dụng trong kiến trúc, hội họa và thiết kế. Những tác phẩm của danh họa Escher, các mái vòm Gothic hay thậm chí là những họa tiết trang trí đường phố đều thể hiện sự hiện diện của toán học một cách tinh tế. Bài giảng không chỉ làm rõ mối liên hệ giữa toán học và nghệ thuật mà còn giúp người nghe hiểu sâu hơn về sự hài hòa trong các tác phẩm sáng tạo.
Tiếp đó, PGS. Nguyễn Hoàng Hải đã đưa người nghe đến với một chủ đề mang tính triết học hơn: liệu toán học có thể giúp chúng ta tiếp cận những vấn đề về trải nghiệm chủ quan và trí tuệ nhân tạo hay không? Ông đưa ra hai ví dụ đầy thú vị: sự cảm nhận màu sắc của con người và khả năng “trực giác” của AI. Dựa trên bổ đề Yoneda trong lý thuyết phạm trù, các nhà khoa học đã khám phá cách con người nhận thức màu sắc theo một hệ thống quan hệ phức tạp. Đồng thời, ông cũng trình bày cách AlphaFold2, một hệ thống AI, có thể “cảm nhận” cấu trúc protein nhờ vào lý thuyết spin glass và replica symmetry breaking (RSB). Qua đó, bài giảng đã mở ra một góc nhìn hoàn toàn mới về cách toán học có thể giúp con người hiểu rõ hơn về bản thân và thế giới xung quanh.
Tọa đàm “Toán học, Nghệ thuật và Sáng tạo” – Nơi tư duy hội tụ
Sau hai bài giảng đại chúng, sự kiện bước vào phần tọa đàm với sự tham gia của các chuyên gia hàng đầu trong nhiều lĩnh vực như GS. Hà Huy Khoái – Trường ĐH Thăng Long – người đã gắn bó trọn đời với toán học, TS. Phan Phương Đạt – Cố vấn cao cấp, Ban điều hành FPT Software – chuyên gia công nghệ từng 2 lần đoạt huy chương toán quốc tế, ông Lang Minh – Tác giả, dịch giả (Sách KHXH và NV) – chuyên gia trong lĩnh vực khoa học xã hội.
Các diễn giả đã thảo luận về nhiều khía cạnh khác nhau của toán học trong nghệ thuật, từ cách toán học hình thành nền tảng cho sự sáng tạo đến việc nó giúp mô hình hóa những quá trình phức tạp trong khoa học và công nghệ. Toán học không chỉ là một ngành khoa học lý thuyết mà còn là một công cụ mạnh mẽ để con người khám phá những điều chưa biết. Chính nhờ sự kết hợp giữa toán học và nghệ thuật, con người có thể không ngừng sáng tạo và mở ra những chân trời mới trong khoa học.
Khi toán học không chỉ là những con số
Ngày Toán học Quốc tế 2025 đã khép lại với nhiều góc nhìn mới mẻ về sự giao thoa giữa toán học và sáng tạo. Những cuộc thảo luận sôi nổi, những bài giảng đầy cảm hứng đã giúp người tham dự hiểu rõ hơn rằng toán học không chỉ là những con số khô khan mà còn là nền tảng cho nghệ thuật, triết học và công nghệ.
Thông qua sự kiện lần này, cộng đồng yêu toán học đã có cơ hội gặp gỡ, chia sẻ và khám phá những ứng dụng tuyệt vời của toán học trong đời sống. Toán học không chỉ mô tả thế giới, mà còn giúp chúng ta sáng tạo thế giới.
Hẹn gặp lại vào Ngày Toán học Quốc tế 2026!
Một số hình ảnh đáng nhớ tại sự kiện:
